GAPS, Bağırsak ve Psikoloji Sendromu (Gut and Psychology Syndrome) anlamına gelmektedir. Sindirim sistemi fonksiyonları ile beyin arasında bağlantı kuran bir durumdur. GAPS diyetini de tasarlayan Dr. Natasha Campbell-McBride'ın 2004 yılında icat ettiği bir terimdir.
Temel aldığı teori, geçirgen bir bağırsağın beyni etkileyen birçok duruma neden olmasıdır. Geçirgen bağırsak sendromu, bağırsak duvarının geçirgenliğinde bir artışı tanımlamak için kullanılan terimdir. Bu sendromun teorisine göre geçirgen bağırsak, yiyeceklerin, çevredeki kimyasalların ve bakterilerin normalde olmaması gereken şekilde kana girmesine izin vermektedir. Bu maddelerin kana bir kez girmesinin ardından beynin işlevini ve gelişimini etkileyerek "beyin sisi" ve otizm gibi durumlara neden olabileceği iddia edilmektedir.
GAPS Diyeti’nin temel protokolü bağırsağı iyileştirmek, toksinlerin kan dolaşımına girmesini önlemek ve vücuttaki "toksisiteyi" azaltmak üzerine tasarlanmıştır.
Otizm,
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (ADD/ADHD),
Dispraksi,
Disleksi,
Depresyon,
Şizofreni,
Tourette Sendromu,
Bipolar Bozukluk,
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB),
Yeme Bozuklukları,
Gut,
Çocuklukta Altını Islatma
gibi durumlar dahil olmak üzere birçok psikiyatrik ve nörolojik durum için bir tedavi yöntemi olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Bu diyet ayrıca gıda intoleransı veya alerjisi olan çocuklara yardımcı olduğunu ileri sürmektedir.
GAPS diyeti yıllar boyunca süren bir süreç olabilmektedir.
Tahılların, pastörize süt ürünlerinin, nişastalı sebzelerin ve rafine karbonhidratların tüketilmediği bir beslenme düzenidir.
GAPS protokolü üç ana aşamadan oluşur:
GAPS Giriş Diyeti
Tam GAPS Diyeti
Diyetten çıkmak için bir “yeniden giriş” aşaması
1. GAPS Giriş Diyeti: Eliminasyon
Giriş aşaması, çoğu gıdayı ortadan kaldırdığı için diyetin en yoğun kısmıdır. Buna "bağırsak iyileşme aşaması" denir ve semptomlara bağlı olarak üç haftadan bir yıla kadar sürebilir.
Bu aşama 6 tane alt aşamaya ayrılmıştır:
Birinci Aşama: Ev yapımı kemik suyu, probiyotik gıdalardan elde edilen meyve suları, zencefil, öğün aralarında ballı nane veya papatya çayı tüketilebilir. Süt ürünleri intoleransı olmayan kişiler pastörize edilmemiş, ev yapımı yoğurt veya kefir tüketebilir.
İkinci Aşama: Organik yumurta, ghee ve sebzeli, etli veya balıklı güveçler tüketilebilir.
Üçüncü Aşama: Önceki tüm yiyecekler ek olarak avokado, fermente sebzeler, GAPS krepleri, ghee, ördek yağı veya kaz yağı ile yapılan omletler tüketilebilir.
Dördüncü Aşama: Izgara veya kavrulmuş etler, soğuk sıkım zeytinyağı, sebze suları ve GAPS ekmeği tüketilebilir.
Beşinci Aşama: Pişmiş elma püresi, marul ve soyulmuş salatalık ile başlayan çiğ sebzeler, meyve suyu ve az miktarda çiğ meyve tüketilebilir, ancak turunçgil tüketilmez.
Altıncı Aşama: Son olarak, turunçgiller de dahil olmak üzere daha fazla çiğ meyve tüketilir.
Giriş aşamasında, GAPS diyeti, yiyecekleri küçük miktarlardan başlayarak yavaş yavaş ve kademeli olarak artırmayı gerektirir.
Aşamalardaki yiyecekleri tolere ettiğinizde bir aşamadan diğerine geçmenizi önerir. Normal bir bağırsak düzeni yerleştiğinde, o yiyeceği tolere ettiğiniz kabul edilir.
Giriş diyeti tamamlandıktan sonra tam GAPS diyetine geçilir.
2. Tam GAPS Diyeti
Tam GAPS diyeti 1,5-2 yıl sürebilir. Diyetin bu bölümünde, bireylere diyetlerinin çoğunu aşağıdaki yiyeceklere dayandırmaları tavsiye edilir:
Taze et, tercihen hormonsuz ve otla beslenmiş,
İçyağı, kuzu yağı, ördek yağı, çiğ tereyağı ve ghee gibi hayvansal yağlar ve soğuk sıkım zeytinyağı,
Balık,
Kabuklu deniz ürünleri,
Organik yumurtalar,
Kefir, ev yapımı yoğurt ve lahana turşusu gibi fermente gıdalar,
Sebzeler,
Yağlı tohumların unlarından yapılan GAPS unlu tarifleri.
Ayrıca, tam GAPS diyetiyle uyum için Dr. Natasha Campbell-McBride ek öneriler sunmuştur.
Bu öneriler şöyledir:
Et ve meyveyi birlikte yemeyin.
Mümkün olduğunca organik gıdalar tüketin.
Her öğünde hayvansal yağlar, hindistancevizi yağı veya soğuk sıkım zeytinyağı tüketin.
Her öğünde kemik suyu tüketin.
Tolere edebiliyorsanız, çok miktarda fermente gıda tüketin.
Paketli ve konserve yiyeceklerden kaçının.
Diyetin bu aşamasında, diğer tüm yiyeceklerden, özellikle rafine karbonhidratlardan, koruyuculardan ve yapay renklendiricilerden kaçının.
3. Yeniden başlama aşaması: GAPS'den çıkış diyeti
GAPS diyeti harfi harfine uygulandıysa, normal yiyeceklerin yeniden tüketimine başlanmadan önce en az 1,5-2 yıl boyunca tam diyette olunmuş olacaktır.
Diyet, en az 6 ay boyunca normal sindirim ve bağırsak hareketleri yaşadıktan sonra yeniden başlama aşamasına başlanmasını önerir.
Bu, diyetin diğer aşamaları gibi, son aşama da normal gıdaları birkaç ay içinde kademeli olarak yeniden verdiğiniz için uzun bir süreç olabilir.
Her yiyeceğin ayrı ayrı ve az miktarda yeniden tüketilmeye başlanması önerilir. 2-3 gün içinde herhangi bir sindirim sorunu yaşanmazsa porsiyonlar kademeli olarak artırılabilir.
Diyetten çıktıktan sonra bile, protokolün tam gıda ilkelerini koruyarak, yüksek oranda işlenmiş ve rafine edilmiş yüksek şekerli gıdalardan kaçınmaya devam edilmesi önerilir.
Sonuç
GAPS diyeti hala üzerine çalışmalar yürütülen, yararları kesin olarak kanıtlanmamış bir diyet çeşididir. Kompleks uygulanma şekli nedeniyle bireylerin bu diyeti tek başına değil bir doktor ve diyetisyen kontrolünde yürütmesi önerilmektedir.