İnsülin, pankreastan salgılanan ve vücuttaki metabolik süreçleri kontrol eden önemli bir hormonumuzdur. Temel görevi, kan dolaşımında dolaşan mikro besin miktarını düzenlemek ve kan şekerini yönetmektir. Vücuttaki hücrelerimiz insülin hormonuna yanıt vermeyi bıraktığında “insülin direnci” ortaya çıkar. Bu durum potansiyel olarak tip 2 diyabete yol açan daha yüksek insülin ve kan şekeri seviyelerine neden olabilir.
Prediyabet
Prediyabet ise, kan şekeri seviyelerinin normalden yüksek olduğu fakat diyabet teşhisi konulacak kadar da yüksek olmadığı bir durumdur. Bu durum genellikle zaten insülin direnci olan veya kan şekerini normal aralıkta tutmaya yetecek kadar insülin üretemeyen kişilerde görülür. Her iki durum için de zamanla tip 2 diyabet geliştirme riski yüksektir.
Kimler insülin direncine daha yatkındır?
İnsülin direncinin her zaman kesin bir nedeni olmasa da bazı belli başlı durumlar oluşmasına zemin hazırlayabilir. Genellikle;
Ailede diyabet öyküsü,
Yüksek oranda kalori tüketimi,
Vücut yağ oranının yüksek olması (özellikle bel çevresinde yağlanma),
Hafif şişmanlık veya obezite,
PCOS (polikistik over sendromu),
Yüksek tansiyon ve kolesterol seviyeleri,
Hareketsiz yaşam gibi faktörler bu yatkınlığa neden olabilir.
Özellikle yüksek kalori tüketimi, yağlı bel çevresi ve obezite gibi durumlar kan dolaşımında daha fazla serbest yağ asidinin dolaşmasına neden olur. Birçok çalışma, dolaşımda gezen yüksek orandaki serbest yağ asitlerinin hücrelerin insüline düzgün şekilde yanıt verememesine neden olduğunu göstermiştir.(1,2)
Belirtileri Nelerdir?
Açlık insülin seviyelerinin yüksek olması insülin direnci için güçlü bir göstergedir. Bunun yanında insülin direnci ve prediyabet için mevcut durumun belirlenmesinde HbA1c, açlık – tokluk kan şekerleri ve OGTT (oral glikoz tolerans testi) bakılmalıdır.
Aşağıdaki test sonuçları prediyabeti göstermektedir ve önlem alınmasını gerektirir:(3)
-HbA1c: %5,7 – 6,4
-Açlık Kan Şekeri: 100-125 mg/dL
-OGTT: 140-199 mg/dL
Ayrıca düşük HDL (iyi kolesterol) ve yüksek trigliserit seviyeleri de bu durumla ilişkili olabilir.(4)
Semptomları ise şöyle sıralayabiliriz:
Boyun ve koltuk altı bölgelerinde “Akantozis Nigrikans” adı verilen siyahlıklar,
Tatlı veya ağır yemeklerden sonra uyku hali,
Ellerde titreme,
Kontrolsüz kilo alımı,
Şekerli yiyecek tüketme isteği,
Regl düzensizlikleri
Neler yapılmalı?
Kilo kaybı: Diyabet geliştirme riski yüksek olan kişilerde %5-7 arası ağırlık kaybı riski oldukça azaltır.(5) Bu noktada bir diyetisyenden yardım almak insülin direnci yönetimi için çok önemlidir.
Egzersiz yapmak: İnsülin duyarlılığını geri kazanmanın en iyi yollarından biri fiziksel aktivitedir. Haftada toplam 150 dakika düşük tempolu egzersiz yapılması önerilir.(6)
Dengeli beslenme: Ana öğünlerde protein, süt grubu, tam tahıllar ve sebze dengeli bir şekilde dağılmalıdır ve besin çeşitliliği sağlanmalıdır.
Ara öğün: Basit şeker içeren besinler tek başına tüketilmemeli, yanına mutlaka yağlı tohumlar (badem, ceviz, fındık vb.) veya süt grubu eklenmelidir.
Omega-3 yağ asitleri: Bu yağlar, hem trigliserit seviyelerinde hem de insülin direncinde iyileşmeye yardımcı olabilir.(7)Haftada 2 gün balık tüketilmesi önerilir.
Yeterli uyku: Bazı kaynaklar, yetersiz uykunun insülin direncine neden olabileceğini göstermiştir yani uyku kalitesinin iyileştirilmesi insülin direncini iyileştirmeye yardımcı olabilir.(8)
1. Yu C, Chen Y, Cline GW, Zhang D, Zong H, Wang Y, et al. Mechanism by which fatty acids inhibit insulin activation of insulin receptor substrate-1 (IRS-1)-associated phosphatidylinositol 3-kinase activity in muscle. J Biol Chem. 2002;277(52):50230–6.
2. Belfort R, Mandarino L, Kashyap S, Wirfel K, Pratipanawatr T, Berria R, et al. Dose-response effect of elevated plasma free fatty acid on insulin signaling. Diabetes. 2005;54(6):1640–8.
3. American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes. Diabetes Care. 2017;40(Suppl 1).
4. Bonora E, Kiechl S, Willeit J, Oberhollenzer F, Egger G, Targher G, et al. Prevalence of insulin resistance in metabolic disorders: the Bruneck Study. Diabetes. 1998;47(10):1643–9.
5. Diabetes Prevention Program Research Group. Long-term effects of lifestyle intervention or metformin on diabetes development and microvascular complications over 15-year follow-up: the Diabetes Prevention Program Outcomes Study. Lancet Diabetes Endocrinol. 2015;3(11):866–75.
6. Ross R. Does exercise without weight loss improve insulin sensitivity? Diabetes Care. 2003;26(3):944–5.
7. Flachs P, Rossmeisl M, Kopecky J. The effect of n-3 fatty acids on glucose homeostasis and insulin sensitivity. Physiol Res. 2014;63(Suppl 1):93–118.
8. Donga E, van Dijk, M. V, an Dijk JG, Biermasz NR, Lammers GJ, van Kralingen KW, et al. A single night of partial sleep deprivation induces insulin resistance in multiple metabolic pathways in healthy subjects. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95(6):2963–8.
Comments